[Column eerder verschenen in Friesch Dagblad op 15 februari 2019]

Windpark Fryslân is een groot project van 89 windturbines dat door private ondernemers wordt aangelegd in het noorden van het IJsselmeer. De Provincie Fryslân heeft aangegeven een financieel belang in het park na te streven. Daarvoor is een bedrag van maar liefst 127 miljoen opzij gezet.

Dat de Provincie Fryslân besluit dat het in het algemeen belang nodig is deel te nemen in een windpark dat zichzelf prima kan financieren is vreemd. Maar in het beste geval kan je zeggen dat het de mogelijkheid biedt invloed aan te wenden in een project dat een grote impact heeft op het beleven van ruimte en rust.

Natuurlijk, geld is ook een drijfveer. Het park verwacht een enorme subsidie van de Rijksoverheid te krijgen. Dat zo een deel van de winst zo in de provincie blijft, lijkt een nuttige bijkomstigheid.

De Provincie heeft deze maand een plan aan de Staten voorgelegd onder het mom van burgerparticipatie. In het plan kunnen Friezen – met alle risico’s die daar aan kleven – ook deelnemen in het project. Burgers kunnen veelvouden van 500 euro inleggen in de vorm van een obligatielening. De vrijwilligers van energie-initiatieven moeten deze leningen lokaal als wederverkopers aan de man brengen.

De claim van gedeputeerde De Rouwe dat lokale energiecoöperaties staan te trappelen om dit windpark te omarmen staat loodrecht op mijn waarneming. Sterker nog, ik denk dat dit het het laatste is waar lokale gemeenschappen op zitten te wachten.

Voor lokale gemeenschappen die zich hebben uitgesproken om collectief met wind energie op te wekken, lijkt een dorpsmolen in veel gevallen de ideale oplossing. Maar de Provincie weigert categorisch, ondanks een aangenomen statenmotie, deze vorm van lokale opwek toe te staan. De gewenste vernieuwing van de succesvolle dorpsmolen van Reduzum laat zo al jaren op zich wachten. Lokale gemeenschap: vóór. Gemeente Leeuwarden: vóór. Gedeputeerde Staten: tégen.

Andere lokale coöperaties proberen collectieve bespaarprojecten gefinancierd te krijgen en de benodigde ondersteuning daarvoor te regelen. Een motie in Provinciale Staten om een garantiefonds in te richten om de financiering van duurzame investeringen ook in minder rijke gemeenschappen te laten slagen werd – na lang uitstel – uiteindelijk door de Gedeputeerden afgewezen.

Het feit dat er nu een beroep gedaan wordt op de Friese coöperatieve gemeenschap om de financiering van dit park te promoten is niet minder dan parasitair op de lokale investeringsbereidheid én de vrijwilligersstructuur van dorpen en wijken die zich de moeite getroosten vooruit te lopen in de verduurzaming van de samenleving.

Want elke Euro voor Windpark Fryslân die uit de zak geklopt wordt van lokale coöperaties is er één die niet geïnvesteerd kan worden in een dorpsmolen of collectief zonnedak. En elk vrijwilligersuur om deze overbodige lening aan de man te brengen is er één die noodzakelijke besparingsmaatregelen in de wijk wéér niet dichterbij brengt.

Dappere pogingen van groepen burgers en Provinciale Staten om duurzame lokale plannen voor álle Friezen te verwezenlijken strandden in het hoogste college in Fryslân. Dat dat college doodleuk terugkomt met een voorstel om vrijwilligers van lokale duurzame initiatieven als colporteurs op pad te sturen, strooit zout in die nog verse wonden.

[eerder verschenen in Friesch Dagblad op 21 december 2018]

In het kader van de klimaatopgave van Parijs – het afbouwen van broeikasgasuitstoot om te zorgen dat we de aarde in ieder geval niet meer dan 2 graden Celsius warmer laten worden – komt langzamerhand duidelijkheid over wie, waar, hoeveel moet doen. Die grote opgave voor de regio Fryslân is bekend en die wordt gemeenten in kleinere brokken opgelegd als lokale opgave. Die gemeenten moeten dan, samen met burgers en bedrijven, uiteindelijk deze opgave verder invullen. Een enorme klus.

Als de opgave van Parijs zich doorvertaalt naar wat gemeenten, bedrijven en burgers in hun eigen omgeving moeten doen, dan is het wel handig te weten dat al die inspanningen & investeringen ook daadwerkelijk op de juiste rekening worden bijgeschreven. Daar wordt te weinig over nagedacht en daar gaat het mijns inziens in veel gevallen fout.

Voorbeeld. Een boer die zijn dak vol heeft liggen met zonnepanelen en afspreekt dat het energiebedrijf, naast de stroom, ook alle ‘immateriële rechten’ krijgt, kan wellicht de komende jaren in de knel komen. Als hij, om de methaan-uitstoot van zijn koeien – ook een broeikasgas – te compenseren, die zonnepanelen wil opvoeren komt hij bedrogen uit. De ‘duurzaamheid’ van de stroom heeft hij verkocht. Zijn bedrijf is niet CO2-neutraal, een dak vol zonnepanelen ten spijt. Hij zal op een andere manier compensatie moeten organiseren en wellicht aanvullend een lap grond moeten opofferen om daar extra zonnepanelen neer te kunnen leggen. En in het ergste geval tijdelijk zijn veestapel moeten inkrimpen.

Ik kan het nog ingewikkelder maken. Stel dat een Duitse ontwikkelaar, met Nederlandse subsidie, in opdracht van een Chinese staatsbedrijf in Fryslân een windmolenpark bouwt. De Chinese eigenaar verkoopt op voorhand de duurzame stroom aan een Amerikaans staalfabriek. Een niet ondenkbeeldig scenario.

Wie mag dan gaan pronken met dit duurzame project? Komt dat op het conto van de gemeente waarin het park ligt? Kan de Provincie Fryslân een vinkje zetten bij haar opgave? Of die sterk vervuilende staalfabriek? De Chinese overheid? Het energiebedrijf? De bank die een groene lening verstrekt? Of de Nederlandse overheid, die de subsidie gaf?

Wie het weet mag het zeggen.

U zult misschien geneigd zijn te denken: hoe belangrijk is dat, elke duurzame ontwikkeling is toch goed? Hoe erg is het als er wat wordt dubbel geteld? Sorry, maar dat is heel belangrijk. Elk huishouden, elke boer moet zeker weten dat de investeringen ook daadwerkelijk meegeteld worden. Het model van deze ‘allocatie’ moet vooraf geregeld zijn. We kunnen ons geen onduidelijkheid veroorloven als we veel gaan investeren.

Gelukkig hebben we al goede voorbeelden hoe het wel kan. Bij een aantal zonneparken die in Fryslân zijn of worden aangelegd door bewoners is dat beter geregeld. Die bewoners en bedrijven maken collectief een afspraak met het eigen energiebedrijf om zeker te weten dat zij die stroom – en geen andere – krijgen.

Met alle rechten.