[Column eerder verschenen in Friesch Dagblad op 2 november 2018]

De beheerder van het hoogspanningsnet in België heeft een app uitgegeven. De app zelf is een toonbeeld van goed ontwikkelde software: gratis, voor elk mobiel apparaat geschikt en in maar liefst vier talen. Een zekere hipheid kan de brave ingenieurs trouwens ook niet ontzegd worden; er staat een speelse ‘4’ in de naam ‘Elia 4cast’. Met vier kleurtjes – groen, oranje, rood en zwart – wordt een voorspelling gedaan voor elke dag van de komende week.

De beheerste en aangename vormgeving staat echter in schel contrast tot de schrijnende en verontrustende reden waarom de app überhaupt bestaat.

De app heeft ten doel de Belgische bevolking te informeren ‘over de situatie op het Belgische elektriciteitsnet in verband met het risico op stroomtekorten tijdens de winter’.

U leest het goed. In België houdt men ernstig rekening met stroomonderbrekingen. Dat kan soms opgelost worden met een beroep op solidariteit (oranje; “doe hooguit één lamp per vertrek aan”) of een verbod op gebruik in bepaalde sectoren (rood). Maar bij zwart gaat de spanning er tijdelijk af voor hele dorpen en wijken tegelijk. En als dat gebeurt, wil de netbeheerder dat zo netjes mogelijk laten verlopen. Een gebruiker kan nu thuis op z’n telefoon in de gaten houden of het wel zin heeft om naar een stroomloos kantoor te gaan of juist op kantoor zien of de vrieskist in de bijkeuken aan het ontdooien is.

Zo met zo’n app klinkt het vrolijker dan het is. Want onze maatschappij verlaat zich compleet op elektriciteit. Met vijf uur stroomstoring had Amsterdam begin vorig jaar een groot probleem. Duurt het langer, dan komt veiligheid en gezondheid ernstig in het gedrang.

In België zijn het onder andere een aantal atoomcentrales met gebreken, op last van de inspectie stilgelegd, die deze winter voor grote problemen gaan zorgen. Omdat er de afgelopen jaren niet genoeg geïnvesteerd is in andere vormen van elektriciteitsproductie, zit België nu met de gebakken peren.

Het geld regeert, niet de betrouwbaarheid van het net.

Het failliet van de marktwerking klapt zo hard in het gezicht van onze zuiderburen. De productie en levering van energie is de afgelopen twee decennia een zaak is geworden van grote, buitenlandse bedrijven die investeren in, bijvoorbeeld, nieuwe kolencentrales. Maar gascentrales stilleggen of juist subsidie aanvragen voor windparken is ook mogelijk – het geld regeert, niet de betrouwbaarheid van het net.

De netbeheerders, nog steeds in handen van de overheid, hobbelen hier feitelijk achteraan. Zij moeten een betrouwbare en ononderbroken levering van elektriciteit garanderen. Een belangrijke publieke taak die meer en meer onder druk komt te staan. Want hoe kan je het net in balans houden als grote partijen naar believen centrales aan en uit kunnen zetten? Of her en der windmolens en zonneparken plaatsen? Als daar geen regie op is, en langjarige planning, gaat het vroeger of later mis.

In Nederland hebben wij lang het beste elektriciteitsnet ter wereld gehad, zo heette het. Maar wellicht liggen ook hier de tijden achter ons dat het zicht op het werk van netbeheerders zich beperkte tot vrolijk gekleurde autootjes met goedgeluimde monteurs er in die alles wisten van verbindingsmoffen, blindvermogen en drukregelaars.

Er is zojuist een nieuw begrip bijgekomen. Netalarm.