[Column verschenen op 20 april 2018 in Friesch Dagblad onder de titel ‘Zonnepanelen als een wisselteelgewas’. PDF hier]

“De boeren zijn weliswaar juridisch eigenaar van de grond, maar het landschap is van ons allemaal.”

Berno Strootman windt er in interviews geen doekjes om. Hij maakt zich – in zijn functie van Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving – zorgen om ons landschap. En terecht, denk ik.

Projectontwikkelaars van zonneparken hoppen op dit moment als sprinkhanen door onze provincie, grote sommen subsidie opstrijkend en daaruit landeigenaren een vergoeding gevend. Omwonenden en bedrijven blijven achter met grote industriële installaties die decennia de beleving van het landschap veranderen. Door deze subsidie-gedreven werkwijze, die al jaren vanuit Economische Zaken wordt gepropageerd, wordt de regie over de toekomst van ons landschap is handen gelegd van een handjevol partijen die nauwelijks een zier om het cultuur- of natuurlandschap geven.

Terwijl regie van groot belang is; ook op andere vlakken. Onlangs luidde de netbeheerder in Groningen de noodklok. Zonder enige vorm van overleg of vooropgezet plan worden lukraak aansluitingen in het buitengebied aangevraagd voor enorme zonneparken. Dat kán gewoonweg niet zo maar op elke plek. Deze aanpassingen moet de netbeheerder goed voorbereiden, dat kost tijd en daar zijn soms aanzienlijke – maatschappelijk betaalde! – investeringen voor nodig.

Terug naar de Rijksadviseur: “In mijn ogen is het landschap van ons, en wij stellen het ter beschikking aan boeren om voedsel te produceren en ons landschap te beheren. Daar horen natuurlijk ook vergoedingen bij. Het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) zie ik als een deal tussen boeren en maatschappij: de samenleving betaalt de boeren voor het leveren van maatschappelijk gewenste diensten en kwaliteiten.”

Wellicht dat het zin heeft langs de zelfde lijnen te denken als we het hebben over de energievoorziening. En, waarom ook niet, zouden wij kunnen denken aan het Gemeenschappelijk Landbouw & Energie Beleid, of misschien meteen maar een Gemeenschappelijk Klimaat Beleid: de maatschappij stelt – onder voorwaarden – boeren en landeigenaren vergoedingen in het vooruitzicht in het leveren van producten, diensten, groene stroom, klimaatoplossingen en landschappelijke kwaliteiten.

De miljarden subsidie voor de landbouw én de miljarden voor duurzame energie kunnen zo slimmer ingezet worden dan nu het geval is.

Want als wij het hebben over de klimaatopgave dan eindigt het beslag op de beschikbare ruimte niet bij een rijtje windturbines of een paar pondemaat zonnepanelen. Agrarische vraagstukken zoals veenweide-problematiek, uitstoot, biodiversiteit en de algehele CO2-afdruk van de landbouw liggen op dit moment op de beleidstafels. Daar komen vast slimme oplossingen uit voort maar die moeten wel betaalbaar zijn.

Wellicht dat het beter is deze subsidies beide te koppelen aan eisen die wij kunnen stellen aan de hoeders van ons landschap. Boeren zijn zo vrijer om slimme combinaties te maken die nu onderzocht worden. Hoe kan je landbouw én duurzame energie-oplossingen tegelijkertijd laten plaatsvinden? Heeft het zin om verplaatsbare zonnepanelen als wisselteelt’gewas’ in te zetten? Kunnen we gemarginaliseerde veenweidegronden voorzien van zonnepanelen terwijl het Wetterskip het waterpeil verhoogt? Zijn halfschaduwgewassen in permacultuur gebaat bij een rij zonnepanelen?

Samen met verantwoordelijke en maatschappelijk gedreven beheerders kunnen wij toekomstbestendige afspraken maken. Over klimaat én landschap.